વન નેશન વન ઈલેક્શન બિલને કેબિનેટની મંજૂરી, આ સત્રમાં રજૂ થઈ શકે છેઃ સૂત્રો

વન નેશન વન ઇલેક્શન બિલ, જે લોકસભા અને રાજ્યોની વિધાનસભાઓની એક સાથે ચૂંટણી માટેનો માર્ગ મોકળો કરશે, સંસદના ચાલુ શિયાળુ સત્રમાં રજૂ કરવામાં આવે તેવી શક્યતા છે.

એક સાથે લોકસભા અને રાજ્યની ચૂંટણીઓ તરફના પગલામાં, કેન્દ્રીય કેબિનેટે ગુરુવારે વન નેશન વન ઇલેક્શન બિલને મંજૂરી આપી દીધી છે, એમ સૂત્રોએ જણાવ્યું હતું. આ બિલ સંસદના ચાલુ શિયાળુ સત્રમાં રજૂ કરવામાં આવે તેવી શક્યતા છે.

આવી સ્થિતિમાં, હવે સૂત્રો પાસેથી સમાચાર આવી રહ્યા છે કે સરકાર હવે બિલ પર સર્વસંમતિ બનાવવા માંગે છે અને તેને વિગતવાર ચર્ચા માટે સંયુક્ત સંસદીય સમિતિ અથવા જેપીસીને મોકલી શકે છે. જેપીસી તમામ રાજકીય પક્ષોના પ્રતિનિધિઓ સાથે ચર્ચા કરશે.

સર્વસંમતિ જરૂરી

વર્તમાન વ્યવસ્થા સમય અને નાણાંનો વ્યય કરે છે તેવી દલીલ કરીને સરકાર છેલ્લા કેટલાક સમયથી એક સાથે ચૂંટણી યોજવા માટે આગ્રહ કરી રહી છે. સરકારનું કહેવું છે કે આચારસંહિતાના કારણે વારંવાર વિકાસના કામો પર બ્રેક લાગી છે. આવી સ્થિતિમાં, એક દેશ, એક ચૂંટણી લાવવી જરૂરી છે, જેથી કોઈને વારંવાર ચૂંટણીઓ તરફ જોવું ન પડે. તેથી જ એવું કહેવામાં આવી રહ્યું છે કે ભાજપ સરકાર આ સત્રમાં આ બિલ લાવી શકે છે અને સૂત્રોએ જણાવ્યું કે આ પ્રક્રિયામાં અન્ય હિતધારકોને પણ સામેલ કરવામાં આવશે. એક માહિતી અનુસાર, દેશભરના બૌદ્ધિકોની સાથે તમામ રાજ્યોની વિધાનસભાના અધ્યક્ષોને પણ બોલાવી શકાય છે. આ સિવાય સામાન્ય લોકોના અભિપ્રાય પણ લેવામાં આવશે.

સરકાર સામે કયા પડકારો છે?

સર્વસંમતિની ગેરહાજરીમાં, હાલની સિસ્ટમમાં ફેરફાર કરવો અત્યંત પડકારજનક રહેશે. ‘એક દેશ એક ચૂંટણી’ યોજનાને લાગુ કરવા માટે, બંધારણમાં સુધારો કરવા માટે ઓછામાં ઓછા છ બિલ લાવવા પડશે અને સરકારને સંસદમાં બે તૃતીયાંશ બહુમતીની જરૂર પડશે. જ્યારે NDA પાસે સંસદના બંને ગૃહોમાં સામાન્ય બહુમતી છે, ત્યારે કોઈપણ ગૃહમાં બે-તૃતીયાંશ બહુમતી હાંસલ કરવી મુશ્કેલ કાર્ય હોઈ શકે છે.

રાજ્યસભાની 245 સીટોમાંથી એનડીએ પાસે 112 સીટો છે અને વિપક્ષી પાર્ટીઓ પાસે 85 સીટો છે. સરકારને બે તૃતીયાંશ બહુમતી માટે ઓછામાં ઓછા 164 મતોની જરૂર છે. એનડીએ પાસે પણ લોકસભામાં 545માંથી 292 બેઠકો છે. બે તૃતીયાંશ બહુમતનો આંકડો 364 છે, આવી સ્થિતિમાં ભાજપને વિપક્ષી દળોની સહમતિની પણ જરૂર પડશે, પરંતુ વિપક્ષી દળો આ પગલાને અલોકતાંત્રિક અને ગેરબંધારણીય ગણાવી રહ્યા છે.

રામનાથ કોવિંદ સમિતિ

‘એક દેશ, એક ચૂંટણી’ના વિચારને અમલમાં મૂકવાની શક્યતાઓનો અભ્યાસ કરવા માટે, કેન્દ્ર સરકારે 2023માં ભારતના પૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ રામનાથ કોવિંદની અધ્યક્ષતામાં એક ઉચ્ચ સ્તરીય સમિતિની રચના કરી હતી. આ સમિતિનો ઉદ્દેશ્ય એ જાણવાનો હતો કે જો ભારતમાં લોકસભા અને રાજ્યોની વિધાનસભાઓની ચૂંટણીઓ એકસાથે યોજાય તો કયા પડકારોનો સામનો કરવો પડશે. રામનાથ કોવિંદ સમિતિએ માર્ચ 2024માં રાષ્ટ્રપતિ દ્રૌપદી મુર્મુને પોતાનો રિપોર્ટ સોંપ્યો હતો. આ અહેવાલ સમિતિની રચના પછી 191 દિવસના સમયગાળામાં તૈયાર કરવામાં આવ્યો હતો, જેમાં વિવિધ હિતધારકો, નિષ્ણાતો અને રાજકીય પક્ષો સાથે વ્યાપક પરામર્શનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો હતો.