akshay 
ભારત અને કેનેડા વચ્ચેના સંબંધોમાં તણાવ જોવા મળી રહ્યો છે. તેની પાછળનું સૌથી મોટું કારણ ખાલિસ્તાની અલગતાવાદી હરદીપ સિંહ નિજ્જરની હત્યા સાથે. જોડાયેલો મુદ્દો છે, જેને લઈને કેનેડા ભારત પર પાયાવિહોણા આરોપો લગાવી રહ્યું છે. તાજેતરમાં, કેનેડાની સરકારે ભારતીય ઉચ્ચાયુક્તો પર ગંભીર આક્ષેપો. કર્યા હતા અને કહ્યું હતું કે તેઓ નિજ્જરની હત્યામાં સામેલ હતા.આ પછી, ભારત સરકારે તેના અધિકારીઓને પાછા બોલાવવાનો નિર્ણય કર્યો અને 6 કેનેડિયન રાજદ્વારીઓને 19 ઓક્ટોબર સુધીમાં ભારત છોડી દેવાનું અલ્ટીમેટમ પણ આપ્યું.જો કે, આ બધાની વચ્ચે મંગળવારે (15 ઓક્ટોબર) કેનેડાના વિદેશ મંત્રી મેલાની જોલીનું એક નિવેદન સામે આવ્યું હતું, જેમાં તેણે કહ્યું હતું કે તેમનો દેશ. ભારત પર પ્રતિબંધો લાદવાનું વિચારી રહ્યો છે. તો ચાલો આંકડાઓની મદદથી સમજવાની કોશિશ કરીએ કે જો આવું કંઈ થશે તો સૌથી વધુ નુકસાન કયા દેશને
થશે.
-> ભારત અને કેનેડા વચ્ચે 70,000 કરોડ રૂપિયાનો વેપાર :- ભારત અને કેનેડા વચ્ચે 70,000 કરોડ રૂપિયાનો વેપાર છે. જો આપણે વર્ષ 2022-23ની વાત કરીએ તો બંને દેશો વચ્ચે 8.3 અબજ ડોલરનો વેપાર થયો હતો જે આગામી વર્ષમાં વધીને 8.4 અબજ ડોલર થઈ ગયો છે. આ સમયગાળા દરમિયાન, ભારતની નિકાસ વધીને 4.6 બિલિયન ડૉલર થઈ, જ્યારે ભારતની
આયાત 3.8 બિલિયન ડૉલર રહી. હાલમાં બંને દેશો વચ્ચે કોઈપણ પ્રકારનો આર્થિક વિવાદ નથી, પરંતુ જો આવું કંઈ થશે તો તેની અસર બંને પક્ષો પર પડશે તે વાતને નકારી શકાય નહીં.
-> કેનેડિયન પેન્શન ફંડનું ભારતમાં રોકાણ :- કેનેડિયન પેન્શન ફંડ્સે ભારતમાં અંદાજે રૂ. 6 લાખ કરોડનું રોકાણ કર્યું છે. 2013 અને 2023 ની વચ્ચે, આ ફંડ્સે રિયલ એસ્ટેટ, નાણાકીય સેવાઓ,ઔદ્યોગિક પરિવહન અને ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર ક્ષેત્રોમાં ભારે રોકાણ કર્યું હતું. આ સિવાય 600 કેનેડિયન કંપનીઓ ભારતમાં બિઝનેસ કરી રહી છે, જ્યારે 30થી વધુ ભારતીય કંપનીઓએ કેનેડામાં 40,446 કરોડ રૂપિયાનું રોકાણ કર્યું છે. તેમાં 17,000 લોકો કામ કરે છે.
-> ભારત અને કેનેડા વચ્ચે કેવા પ્રકારનો વેપાર? :- વેપાર અને રોકાણના ક્ષેત્રમાં ભારત અને કેનેડા વચ્ચેના આર્થિક સંબંધો મજબૂત છે. ભારત મુખ્યત્વે જેમ્સ, જ્વેલરી, કિંમતી પથ્થરો, દવાઓ, તૈયાર વસ્ત્રો,કાર્બનિક રસાયણો અને હળવા એન્જિનિયરિંગ માલની કેનેડામાં નિકાસ કરે છે. ભારત કેનેડામાંથી કઠોળ, ન્યૂઝપ્રિન્ટ, લાકડાનો પલ્પ, એસ્બેસ્ટોસ, પોટાશ, આયર્ન સ્ક્રેપ, તાંબુ, ખનિજો અને ઔદ્યોગિક રસાયણોની આયાત કરે છે.કેનેડાની નેશનલ ઇન્વેસ્ટમેન્ટ પ્રમોશન એન્ડ ફેસિલિટેશન એજન્સી (ઇન્વેસ્ટ ઇન્ડિયા) અનુસાર, ભારતમાં વિદેશી રોકાણકારોમાં કેનેડા 18મા ક્રમે છે. 2020-21 થી2022-23 ની વચ્ચે, કેનેડાએ ભારતમાં કુલ $3.31 બિલિયનનું રોકાણ કર્યું. જો કે, આ રોકાણ ભારતના કુલ એફડીઆઈના માત્ર 0.5% (અડધો ટકા) છે, જે કેનેડાસાથેના આર્થિક સંબંધોનો એક નાનો પરંતુ મહત્વપૂર્ણ ભાગ છે.
-> ભવિષ્યના પડકારો શું છે? :- જો ભારત અને કેનેડા વચ્ચે ચાલી રહેલ રાજદ્વારી તણાવ ચાલુ રહેશે તો બંને દેશોની અર્થવ્યવસ્થા પર તેની ઊંડી અસર પડી શકે છે. ખાસ કરીને વ્યવસાયિકરોકાણ અને આયાત-નિકાસના ક્ષેત્રોમાં ઘટાડો જોવા મળી શકે છે. આ સ્થિતિને ધ્યાનમાં રાખીને બંને દેશોએ આર્થિક વ્યૂહરચના પર વિચાર કરવો પડશે અને સંભવિત જોખમોનો સામનો કરવા માટે તૈયાર રહેવું પડશે.
